Historia czasopisma

„Studia Śląskie”, główny periodyk wydawany przez Instytut Śląski i Stowarzyszenie Instytut Śląski, należą do ukazujących się najdłużej na polskim rynku wydawniczym czasopism naukowych o charakterze interdyscyplinarnym. Początkowo (w latach 1949-1952) ukazywały się pojedyncze tomy serii jako numery nadzwyczajne „Przeglądu Zachodniego”. Już wtedy związane były one z nazwiskiem prof. Seweryna Wysłoucha, który kierując Wrocławskim Oddziałem Instytutu Zachodniego i jednocześnie Katedrą Historii Państwa i Prawa Polskiego Uniwersytetu Wrocławskiego, skupił wokół siebie grono młodych osób, które przez lata nadawały kierunek badaniom nad dziejami Śląska. Wśród Jego uczniów znaleźli się m.in.: Karol Jonca, Kazimierz Orzechowski i Franciszek Ryszka. Wrocławski Oddział Instytutu Zachodniego został zlikwidowany w 1953 r., a badania nad Śląskiem zostały scentralizowane w ramach Zakładu Badania Śląska Polskiej Akademii Nauk.

Do idei wydawania pisma naukowego, poświęconego najnowszym dziejom politycznym, społeczno-gospodarczym oraz problemom narodowościowym i dziejom ustroju i prawa w XIX i XX w. prof. Wysłouch powrócił po utworzeniu w 1957 r. Instytutu Śląskiego w Opolu, reaktywując w jego ramach „Studia Śląskie”. Ponownie wokół nich skupił swoich uczniów, dbając jednocześnie o poszerzenie tego grona o innych znakomitych znawców Śląska. Profesor Wysłouch kierował pismem do swojej śmierci w 1968 r. Po nim funkcję tę obejmowali kolejni wybitni znawcy Śląska: profesor Józef Kokot, profesor Karol Jonca, profesor Wiesław Lesiuk i doktor habilitowany Stanisław Senft. Od 1 lutego 2020 r. pismem kieruje dr Bartosz Kuświk. Na przestrzeni lat „Studia Śląskie” ukazywały się w różnej częstotliwości – odpowiednio jako półrocznik lub rocznik. Od 2013 roku powrócono do formuły wydawania dwóch tomów periodyku w ciągu roku kalendarzowego. W kolejnym roku przyjęto zasadę wydawania tomów z tematem przewodnim.

Profesor Seweryn Wysłouch (1900–1968) – wybitny historyk oraz badacz ustroju i prawa Wielkiego Księstwa Litewskiego oraz problematyki społeczno-gospodarczej Śląska w XIX i XX wieku, jak również jeden z prekursorów sowietologii i znawca zagadnień mniejszościowych, urodził się w 1900 roku na Polesiu, w rodzinie szlacheckiej. Specyficzne położenie majątku na historycznych ziemiach litewsko-białoruskich oraz atmosfera intelektualna domu rodzinnego niewątpliwie wpłynęły na jego świadomość badawczą.
Brał czynny udział w działaniach wojennych. W wieku 23 lat rozpoczął studia na Wydziale Prawa i Nauk Społecznych, zostając, w późniejszym czasie, jego pracownikiem naukowym. W tym okresie, Seweryn Wysłouch łączył pracę badawczą z aktywnością na polu społeczno-politycznym. Zainteresowania naukowe zaowocowały zbiorem publikacji z zakresu stosunków narodowościowych, w tym głównie zagadnień mniejszości białoruskiej.

Reperkusje czasów wojny odcisnęły piętno na dalszych losach Seweryna Wysłoucha. Wskutek nowych okoliczności, nie mógł kontynuować uprzednio podjętej problematyki badawczej. W związku z powyższym, podjął się realizacji prac administracyjnych w Uniwersytecie Wrocławskim. Stanowisko piastował do 1952 roku.
Wykonywanie obowiązków rektorskich łączył z prowadzeniem prac badawczych w Katedrze Historii Państwa i Prawa Polskiego, którą kierował do ostatnich chwil życia. Do grona wychowanków najbardziej znanych profesora zaliczyć można Kazimierza Orzechowskiego, Franciszka Ryszkę, Józefa Popkiewicza, Karola Połomskiego, Karola Joncę oraz Alfreda Koniecznego.
Obok obowiązków naukowo-dydaktycznych w Uniwersytecie Wrocławskim, od 1946 roku był kierownikiem wrocławskiego oddziału Instytutu Śląskiego w Katowicach, przy którym funkcjonowała Sekcja Dokumentacji, a następnie stał się głównym organizatorem wrocławskiego oddziału Instytutu Zachodniego,

kierując nim aż do jego likwidacji w 1953 roku.
We wszystkich tych instytucjach, udało mu się rozwinąć badania niemcoznawcze, obejmujące m.in. zagadnienia polityki narodowościowej na Śląsku, stosowania ustawodawstwa hitlerowskiego, okresu II wojny światowej czy też praw chłopów do ziemi na Śląsku.

Seweryn Wysłouch był przedmiotem zainteresowania władz partyjnych. Donosy partyjne obfitują w stwierdzenia dotyczące jego wrogiego stosunku do otaczającej rzeczywistości, krytykując międzynarodową sytuację polityczną i prowadząc działalność propagandową. Co więcej, negatywnie oceniono również działalność dydaktyczną profesora Wysłoucha, podkreślając rażące braki merytoryczne polegające na nieuwzględnieniu marksistowskiego podejścia do historii. W rezultacie, ograniczony został w swojej działalności m.in. poprzez odsunięcie od możliwości prowadzenia seminariów magisterskich, odebranie możliwości kooperacji z zaufanymi współpracownikami oraz likwidację wrocławskiego oddziału Instytutu Zachodniego.
Te ciężkie przeżycia, paradoksalnie pozwoliły mu podjąć rozważania naukowe nad tematyką, na którą do tej pory zawsze brakowało czasu. Dzięki temu, prof. Wysłouch zajął się problematyką dziejów politycznych i społecznych Śląska. W tamtym okresie stał się, używając sformułowania ukutego przez Juliusza Bardacha „zagorzałym Ślązakiem”, a także „rzecznikiem wsi górnośląskiej i opolskiej”.

W wyniku zmian politycznych w 1956 roku, doszło do rehabilitacji prof. Wysłoucha, czego dowodem było powierzenie mu w październiku tego roku, funkcji dziekana Wydziału Prawa. Funkcję dziekana pełnił do 1958 roku, podejmując wiele ciekawych inicjatyw i przedsięwzięć organizacyjnych, np. powołania Zawodowego Studium Administracyjnego.